Brzana (Barbus barbus) to gatunek szybkich odcinków większych rzek, doskonały „barometr” ich zdrowia: lubi nurt, tlen i twarde, żwirowo-kamieniste dno. Najlepsze łowienie przypada zwykle na przełom sierpnia i września. Wtedy to po tarle ryby intensywnie żerują, a krótkie przybory i zmierzchowe okna aktywności działają na naszą korzyść. Okres chronny brzany zacznie się 1 stycznia więc koniec lata i jesień to świetny czas by spróbować złowić tą bardzo silną&nbsp;i waleczną rybę.



<hr class="wp-block-separator has-alpha-channel-opacity"/>



<h2 class="wp-block-heading">Koniec lata &#8211; najlepszy czas na brzany</h2>



Tarło ryb zawsze wiąże się z dużym wydatkiem energetycznym. Nie dziwi więc, że po wiosenno-letnim tarle (maj–lipiec) brzana (Barbus barbus) intensywnie „odbudowuje” swoją kondycję. W drugiej połowie lata bardzo pewnie i odważnie żeruje przy dnie, głównie na żwirowych rynnach i bystrzach. Jej największa aktywność pokarmowa wyraźnie rośnie pod koniec sierpnia i na początku września. Żerowanie brzany dobrze pokrywa się z dzienno-zmierzchowym rytmem wielu ryb rzecznych (więcej ruchu o świcie i o zmierzchu), a na przełomie lata i jesieni okna te często się wydłużają. <a href="https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1095-8649.1995.tb01603.x?utm_source=chatgpt.com">Badania rytmów dobowych brzan potwierdzają silną sezonowość aktywności</a>. Dodatkowo późnoletnie, wrześniowe przybory wody i lekkie zmętnienia niosą więcej dryfującego pokarmu, co potrafi „włączyć” żerowanie na rynnach i przelewach. To wszystko powoduje, że potarłowy &#8222;boom&#8221; na brzany wypada właśnie w sierpniu i wrześniu.



<h2 class="wp-block-heading">Kraina brzany — gdzie i jakie warunki musi spełniać?</h2>



W klasycznym podziale europejskich rzek wyróżnia się cztery „krainy” rybne: pstrąga, lipienia, brzany i leszcza. Kraina brzany to środkowe biegi rzek — szybkie, dobrze natlenione, o twardym (żwirowym/żwirowo-kamienistym) dnie; niżej przechodzi ona w spokojniejszą krainę leszcza. Rzeki preferowane przez brzany spełniają następujące warunki:



<ul class="wp-block-list">
<li>rzeki szerokie > 20 m, głębokie (maks. > 1 m), z dnem żwirowym lub kamienisto-żwirowym;</li>



<li>spadek koryta zwykle &lt; 5‰;</li>



<li>młode ryby trzymają się płycizn z wyraźnym przepływem, większe zajmują głębszą rynnę</li>
</ul>



W Polsce brzana występuje zarówno w szerokich rzekach podgórskich/górskich (San, <a href="https://krainapstraga.pl/lowiska/pzw-nowy-sacz/dunajec-rzeka">Dunajec</a> — poniżej typowo „pstrągowo-lipieniowych” odcinków), jak i rzeki nizinne, o ile mają bystrza, twarde rafy i „pracujący” nurt. <a href="https://siedliska.gios.gov.pl/images/pliki_pdf/publikacje/pojedyncze_metodyki_dla_gat_zwierzat/Brzana-Barbus-barbus.pdf">Zasięg gatunku obejmuje większą część biegu Wisły i Odry oraz górskich dopływów tych rzek</a>.



<h2 class="wp-block-heading">Na co i jak łowić brzany?</h2>



Łowienie brzany to sztuka wymagająca cierpliwości i odpowiedniego sprzętu. Najskuteczniejsze metody to feeder lub gruntowa z ciężarkiem, pozwalające na precyzyjne umieszczenie przynęty na dnie. Popularne przynęty to żółty ser, rosówki, czerwone robaki, pellet o intensywnym zapachu. Dla spinningowców brzana to prawdziwe wyzwanie, wymagające precyzji i dostosowania do szybkiego nurtu rzeki. Skuteczne przynęty to woblery o długości 5-8 cm, imitujące małe ryby jak ukleje, płotki czy larwy – powinny mieć intensywny ruch i stabilną pracę w nurcie, i co ważne powinny mieć możliwość głębokiego zejścia pod wodę ta, aby &#8222;szorowały&#8221; po dnie. Dobrze sprawdzają się też gumki takiej jak twistery czy rippery, a nawet woblery kuliste lub spłaszczone – klucz to prowadzenie przynęty blisko twardego dna, w miejscach z silnym prądem, gdzie brzany żerują. Technika polega na rzutach pod prąd i wolnym ściąganiu. Brzana na muchę? Jak najbardziej, ale warto pamiętać o mocnym sprzęcie. Tu nie jest łowienie niewielkich lipieni czy pstrągów. Możliwość spotkanie z wielką i silną rybą każą poważniej podejść do zastosowanego kija czy też przyponu. Na brzany warto spróbować ciężką nimfę prowadzona nisko, naturalnym spływem, często „na krótko” w rynnach pod bystrzami i na wlewach.



<figure class="wp-block-image size-full"><img loading="lazy" decoding="async" width="640" height="490" src="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2025/09/Barbel_m.jpg" alt="" class="wp-image-3889" srcset="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2025/09/Barbel_m.jpg 640w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2025/09/Barbel_m-300x230.jpg 300w" sizes="auto, (max-width: 640px) 100vw, 640px" /><figcaption class="wp-element-caption">Brzana złowiona na muchę to niesamowita frajda i nie lada wyzwanie.</figcaption></figure>



<h2 class="wp-block-heading">Okres ochronny i wymiar ochronny brzany oraz… czy w ogóle ją się je?</h2>



W Polsce brzana podlega ścisłej ochronie: okres ochronny trwa od 1 stycznia do 30 czerwca, a wymiar ochronny wynosi 40 cm – mniejsze osobniki muszą wrócić do wody. Limit połowu to maksymalnie 3 sztuki na dobę. Co do wartości kulinarnej to opinie są mieszane: dla jednych to smaczna, zdrowa ryba o subtelnym smaku, dla innych nieco bez wyrazu, bardzo oścista i mało apetyczna, zwłaszcza jeśli nie jest odpowiednio przygotowana. Wiadomo też, że ikra brzan zawiera tiaminazę i jest trująca, a w okresie tarła spożywanie mięsa z jamy brzusznej może powodować zatrucia z objawami takimi jak biegunka czy wymioty.



<h2 class="wp-block-heading">Tarło, wędrówki i zagrożenia brzany</h2>



Tarło odbywa zwykle w maju–lipcu, przy 15–18 °C. Brzana to wędrowiec potamodromiczny: przed tarłem podejmuje ruchy w obrębie dorzecza, często do dopływów z czystymi, żwirowymi tarliskami. Skala migracji zależy od rzeki i drożności koryta, ale badnia i obserwacje pokazują sezonowe wędrówki dorosłych osobników. Samice składają ikrę porcjami na żwirowych bystrzach; wydłużona płetwa odbytowa pomaga płytko zagrzebać jaja w żwirze. Zamulanie podłoża wyraźnie obniża przeżywalność.



Brzana jest gatunkiem reofilnym — wymaga przepływu i dobrego natlenienia. Długotrwałe upały i niski stan wody to spadek tlenu rozpuszczonego w wodzie co prowadzi do pogorszenia kondycji ryby. Zwiększa to także ryzyko śmiertelności podczas długiego holu o czym warto pamiętać wybierając się latem na brzany.



Brzany stoją w obliczu poważnych wyzwań: zanieczyszczenia rzek pestycydami i ściekami niszczą ich siedliska, obniżając poziom tlenu. Regulacje i „utrzymania” rzek powodują fizyczne niszczenie i zamulanie tarlisk, upraszczanie mikrosiedlisk i ograniczenie mobilności koryta. Jako, że brzany wędrują w rzekach (choć na niewielkie odległości) to wszelka zabudowa hydrotechniczna znacznie ogranicza jej występowanie. Ochrona brzany wymaga działań: oczyszczania rzek, przywracania naturalnych koryt i zrównoważonego wędkarstwa, by ta piękna ryba przetrwała dla przyszłych pokoleń.



<hr class="wp-block-separator has-alpha-channel-opacity"/>



Ciekawe informacje na temat brzany w Polsce znajdziesz w tych opracowaniach:



Amirowicz A. 2012: Brzana Barbus barbus – Metodyka monitoringu GIOŚ (PDF). Podstawowe wymagania siedliskowe, rozmieszczenie w PL, zagrożenia. <a href="https://siedliska.gios.gov.pl/images/pliki_pdf/publikacje/pojedyncze_metodyki_dla_gat_zwierzat/Brzana-Barbus-barbus.pdf?utm_source=chatgpt.com" target="_blank" rel="noreferrer noopener">siedliska.gios.gov.pl</a>



GIOŚ: Wyniki monitoringu 2015–2016 (PDF). Dane polowe nt. populacji w obszarach Natura 2000. <a href="https://siedliska.gios.gov.pl/images/pliki_pdf/wyniki/2015-2018/2016/zwierzeta/wyniki_monitoringu_zwierzat_2015_2016_brzana.pdf?utm_source=chatgpt.com" target="_blank" rel="noreferrer noopener">siedliska.gios.gov.pl</a>



GIOŚ – strona gatunkowa „5085 Brzana” (HTML/PDF). Status w PL (VU 2009), odniesienia do Dyrektywy Siedliskowej (zał. V). <a href="https://siedliska.gios.gov.pl/monitoring-zwierzat-2009-2011?id=351&amp;view=article&amp;utm_source=chatgpt.com" target="_blank" rel="noreferrer noopener">siedliska.gios.gov.pl</a>

Kraina Pstrąga

Mariusz Duda

Brzana — królowa bystrych rzek

Tagi: