Kilka lat temu, gdy działając w <a href="https://bialaprzemsza.pl/dzialalnosc/">Stowarzyszeniu Przyjaciół Białej Przemszy</a> zajmowałem się przygotowywaniem projektów związanych z odtwarzaniem i budową tarlisk pstrąga potokowego, ale także prowadziłem regularne obserwacje pstrągów w czasie tarła, nie miałem wątpliwości, że takie działania jak odbudowa czy czyszczenie tarlisk są słuszne. Zazwyczaj ich efekty były widoczne od razu. Pojawiało się tarlisko &#8211; pojawiały się pstrągi. Tarlisko zostało oczyszczone i powiększone &#8211; pstrągów było więcej. Były to jednak zazwyczaj obserwacje w pierwszym i drugim roku po wykonanych pracach. W późniejszych latach z efektami było różnie. 



Jak jednak prace związane z odtwarzaniem tarlisk, ale także inne prace mające na celu poprawić warunki środowiskowe dla ryb łososiowatych, wpływają na stan populacji ryb w dłuższym okresie czasu? Całkiem niedawno na stronie <a href="https://www.wildtrout.org/">wildtrout.org</a> trafiłem na ciekawy <a href="https://www.wildtrout.org/wttblog/is-habitat-restoration-effective-for-brown-trout-and-atlantic-salmon-populations">artykuł</a>, którego autorka podsumowuje analizę zebranych danych z różnych stron świata w ramach pisanej pracy magisterskiej na temat wpływu odbudowy siedlisk na ryby łososiowate.



<figure class="wp-block-image size-full"><img loading="lazy" decoding="async" width="1024" height="768" src="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2022/05/IMG_3173.jpg" alt="" class="wp-image-845" srcset="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2022/05/IMG_3173.jpg 1024w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2022/05/IMG_3173-300x225.jpg 300w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2022/05/IMG_3173-768x576.jpg 768w" sizes="auto, (max-width: 1024px) 100vw, 1024px" /><figcaption class="wp-element-caption">Podczas budowy tarliska (fot. Marcin Maciąg)</figcaption></figure>



<h2 class="wp-block-heading">Czy warto odtwarzać siedliska?</h2>



Autorka na wstępie podkreśla, że chociaż w Ameryce Północnej oraz Europie wykonano tysiące projektów związanych z odbudową siedlisk ryb łososiowatych, to jednak przeprowadzono nieporównanywalnie mniej badań mających na celu określić skuteczność tychże projektów w dłuższym okresie czasu. Na podstawie kilkudziesięciu opracowań, do których udało się dotrzeć autorce artykułu, została przeprowadzana analiza oraz podjęto próbę odpowiedzi na pytanie: jaka jest faktycznie skuteczność&nbsp;odtwarzania siedlisk dla ryb łososiowatych.



Pod pojęciem przywracania siedlisk przyrodniczych kryje się szereg działań, takich jak np.: budowa i czyszczenie tarlisk, renaturyzacja cieków, likwidacja sztucznych barier. Analiza dostępnych danych wykazała w zasadzie brak różnic w skuteczności różnych typów działań, tzn. wszystkie one w jakimś stopniu przyczyniały się do zwiększenia zagęszczenia ryb łososiowatych w danym cieku. Efekty renowacji na małą skalę, takich jak budowa tarlisk, nie różniły się znacząco od efektów działań renowacyjnych na skalę większą, takich jak np. usuwanie tam. Autorka podkreśla, że odbudowa siedlisk ryb łososiowatych zarówno na małą i dużą skalę ma sens gdyż jest porównywalnie skuteczna. Jest to szczególnie zachęcające, biorąc pod uwagę, że większość realizowanych projektów jest ograniczona budżetem i wykonalnością. Okazuje się więc, że również niewielkie przedsięwzięcia, tak jaki np. czyszczenie czy odbudowa tarliska, są potrzebne i przynoszą zauważalne rezultaty. 



Warty podkreślenia jest jeszcze jeden wniosek płynący z omawianego opracowania &#8211; badane populacje ryb łososiowatych odbudowywały się stopniowo po realizacji projektu, a na widoczne efekty trzeba było nierzadko czekać wiele lat. Choć wniosek ten na pierwszy rzut oka wydaję się być słusznym, to jednak przynajmniej moje doświadczenia tego nie potwierdzają. Cóż jednak doświadczenia czy pobieżne obserwacje bez szczegółowych wieloletnich badań, na które potrzeba czasu i środków. Być może jednak jest tak, że w pewnych warunkach populacja ryb łososiowatych pomimo poprawy warunków nie jest w stanie zwiększyć się znacząco ze względu na czynniki zewnętrzne: rosnącą presję wędkarską, kłusownictwo czy też pojawienie się drapieżników (wydry, kormorany).



<figure class="wp-block-image size-full is-resized"><img loading="lazy" decoding="async" src="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2022/05/3.jpeg" alt="" class="wp-image-867" width="610" height="458" srcset="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2022/05/3.jpeg 500w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2022/05/3-300x225.jpeg 300w" sizes="auto, (max-width: 610px) 100vw, 610px" /><figcaption class="wp-element-caption">Do poprawy warunków tarłowych ryb łososiowatych wystarczy niewiele &#8211; ot trochę kamieni i żwiru na dnie (fot. Łukasz Drążewski).</figcaption></figure>



<h2 class="wp-block-heading">Zarybienia szkodzą?</h2>



W dalszej części artykułu znajdziemy jednak interesujący wniosek. Otóż bardziej szczegółowa analiza danych, uwzględniająca lokalne uwarunkowania oraz prowadzoną gospodarkę rybacką, pozwoliła dostrzec ciekawą korelację pomiędzy skutecznością prowadzonych działań a zarybieniami. Zauważono, że w rzekach bez prowadzonych regularnych zarybień populacje ryb łososiowatych wyraźnie wzrosły w odpowiedzi na odbudowę siedliska. Tam jednak, gdzie prowadzono zarybianie, populacje ryb łososiowatych nie reagowały tak dobrze na budowę tarlisk czy inne działania mające na celu poprawę warunków siedliskowych. 



Trzeba przyznać, że powyższy wniosek może wydawać się w pierwszym momencie kontrowersyjny. Szczególnie bowiem, że na naszych krajowych wodach nie stawia się tylko na naturalne procesy, a głównie koncentruje na zarybieniach. Wiąże się to poniekąd z obowiązkiem jakie na dzierżawców wód nakładają operaty rybackie (obowiązek zarybień). Coż więc może być przyczyną, że zarybienia w pewnych warunkach zamiast wspierać to szkodzą albo przynajmniej nie wspomagają rozwoju naturalnych populacji ryb łososiowatych? 



Myślę, że w tej kwestii trzeba być bardzo ostrożnym i wyciągać wnioski w odniesieniu do konkretnej rzeki uwzględniając jej lokalne uwarunkowania: presję wędkarską, presję ze strony drapieżników, zasobność wody w pokarm, pojemność rzeki, charakter cieku i wiele innych. Powyższy sugestia jakoby zarybienia szkodziły, jak i inne płynące z omawianego przeze mnie artykułu, może więc być nadużyciem, jeżeli nie weźmie się pod uwagę tych wszystkich warunków panujących w danym cieku. Niewykluczone jednak, że wniosek ów jest prawdziwy i to co często wydaje się nam próbą ratowania populacji ryb, w dłuższej perspektywie jest szkodliwe. Być&nbsp;może jednak znane są komuś z czytelników przykłady ochrony czynnej siedlisk pstrąga potokowego bez wspomagania w postaci wpuszczania ryb. Zapraszam wszystkich zainteresowanych tym tematem do komentowania poniżej. 



<figure class="wp-block-image size-full"><img loading="lazy" decoding="async" width="960" height="540" src="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2022/05/odlowy3.jpeg" alt="" class="wp-image-870" srcset="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2022/05/odlowy3.jpeg 960w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2022/05/odlowy3-300x169.jpeg 300w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2022/05/odlowy3-768x432.jpeg 768w" sizes="auto, (max-width: 960px) 100vw, 960px" /><figcaption class="wp-element-caption">Badanie skuteczności inkubacji ikry w inkubatorach poprzez odłowy narybku.</figcaption></figure>



<h2 class="wp-block-heading">Przyszłe badania w Polsce</h2>



Jak wspomniałem na początku artykułu, nie ma zbyt wielu szczegółowych badań dotyczących poprawy warunków siedliskowych ryb łososiowatych oraz wpływu działań renaturyzacyjnych na odbudowę populacji. Tym bardziej cieszy więc że już w najbliższym czasie tego typu badania zostaną przeprowadzone w naszym kraju. Jak można <a href="https://www.pzw.org.pl/kielce/wiadomosci/235420/60/doktorat_wdrozeniowy_w_okregu_pzw_w_kielcach__zwiazany_z_renatur">przeczytać na stronie PZW</a>, okręg PZW w Kielcach został współbeneficjentem programu &#8222;Doktorat wdrożeniowy&#8221; związany z renaturyzacją i naturalnym tarłem ryb. Głównym jego celem jest umożliwienie badań nad naturalnym tarłem ryb oraz stworzenie rozwiązań związanych ze zwiększeniem sukcesu naturalnego tarła ryb łososiowatych, w szczególności pstrąga potokowego. Projekt zakłada opracowanie oraz stworzenie koncepcji do wdrożenia działań w skali całego kraju. Głównym beneficjentem programu jest Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. Całkowity koszt projektu wynosi 338 632,36 zł i jest w całości finansowany przez Ministerstwo Edukacji i Nauki.



Celem szczegółowym projektu jest poznanie warunków w jakich pstrągi tworzą gniazda rozrodcze &#8211; w jakich warunkach pstrągi potokowe najchętniej się rozmnażają, a w konsekwencji opracowanie odpowiednich struktur „bliskich naturze&#8221;, które będą stwarzały i utrzymywały odpowiednie warunki do rozrodu pstrąga potokowego. Doktorantem jest mgr inż. Michał Bień &#8211; Dyrektor biura ZO PZW w Kielcach.

Kraina Pstrąga

Łukasz Drążewski

Czy warto odtwarzać tarliska?

Tagi:

Autor: Łukasz Drążewski