Włochy to kraj, w którym pstrągi odgrywają ważną rolę zarówno w sferze ekologii, gospodarki jak i wędkarstwa. Poniżej postaram się w sporym skrócie omówić różnorodność gatunkową pstrągów we Włoszech, zwracając szczególną uwagę na gatunki rodzime oraz ich rozmieszczenie geograficzne. Przedstawię także najnowsze badania naukowe dotyczące czystości poszczególnych ras oraz ich hybrydyzacji.



<h2 class="wp-block-heading">Włoskie pstrągi rodzime</h2>



Wśród rodzimych gatunków pstrąga we Włoszech można wyróżnić cztery główne gatunki: Salmo fibreni, Salmo carpio, Salmo cettii i Salmo marmoratus, chociaż niektórzy autorzy (1) podają&nbsp;jeszcze gatunek piąty: Salmo ghigii.



S. fibreni, zwany pstrągiem Fibreno, to endemiczny gatunek występujący tylko w jednym zbiorniku wodnym &#8211; niewielkim jeziorze Posta Fibreno w środkowych Włoszech w prowincji Frosinone w Lacjum. Jezioro to leży na terenie krasowym i z jego dna znajdują się bardzo wydajne wywierzyska. Woda jest tu krystalicznie czysta a jej temperatura przez cały rok jest bardzo niska i rzadko przekracza 10-12oC. Pstrąg Fibreno jest gatunkiem o stosunkowo niewielkiej populacji i w związku z tym, w celu jego ochrony, wprowadzony został całkowity zakaz połowu tej ryby. Dorasta do długości dochodzącej do 30 cm. Wyróżnia się charakterystycznym ubarwieniem z ciemnymi plamami na srebrzystym tle.



S. carpio, zwany także pstrągiem z jeziora Garda, to gatunek występujący tylko w największym włoskim jeziorze &#8211; Garda. Jest rybą, która może osiągnąć znaczne rozmiary jak na pstrąga, gdyż ryby pół metrowe nie są niczym nadzwyczajnym. Preferuje głębsze partie jeziora, a tarło odbywa latem.



S. cettii, zwany pstrągiem śródziemnomorskim, to gatunek występujący głównie w strumieniach i rzekach środkowej i południowej części kraju. Długość dorosłych osobników wynosi zazwyczaj około 20 cm. Pstrąg ten ma jasne plamy na bokach ciała, a charakterystyczne dla niego są żółte plamy i przebarwienia po bokach i na płetwach. Występuje na Sardynii, Sycylii oraz w centralnej i południowej części Półwyspu Apenińskiego. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img decoding="async" loading="lazy" width="1140" height="855" src="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/Salmo_cettii-1140x855.jpeg" alt="" class="wp-image-1811" srcset="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/Salmo_cettii-1140x855.jpeg 1140w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/Salmo_cettii-300x225.jpeg 300w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/Salmo_cettii-768x576.jpeg 768w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/Salmo_cettii-1536x1152.jpeg 1536w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/Salmo_cettii-1568x1176.jpeg 1568w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/Salmo_cettii.jpeg 1600w" sizes="(max-width: 1140px) 100vw, 1140px" /><figcaption class="wp-element-caption">S. cetti photo by: <a href="xhttps://commons.wikimedia.org/wiki/File:Salmo_cettii.jpg">Stefano Porcellotti, via Wikimedia Commons</a></figcaption></figure>



S. marmoratus, czyli pstrąg marmurkowy, to gatunek występujący wyłącznie w wodach zlewiska Morza Adriatyckiego a we Włoszech jest to zlewnia rzeki Pad. Pstrąg ten jest największy ze wszystkich rodzimych pstrągów Włoch i może osiągąć ponad metr długości. Pstrągi te wyróżniają się charakterystycznym, marmurkowym wzorem na bokach ciała. Jest to ryba bardzo ceniona i poszukiwana przez wędkarzy.



<figure class="wp-block-image size-large"><img decoding="async" loading="lazy" width="760" height="1140" src="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/gaspar-zaldo-fPg_lHRxaZA-unsplash-760x1140.jpg" alt="" class="wp-image-1814" srcset="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/gaspar-zaldo-fPg_lHRxaZA-unsplash-760x1140.jpg 760w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/gaspar-zaldo-fPg_lHRxaZA-unsplash-200x300.jpg 200w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/gaspar-zaldo-fPg_lHRxaZA-unsplash-768x1152.jpg 768w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/gaspar-zaldo-fPg_lHRxaZA-unsplash-1024x1536.jpg 1024w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/gaspar-zaldo-fPg_lHRxaZA-unsplash-1366x2048.jpg 1366w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/gaspar-zaldo-fPg_lHRxaZA-unsplash-1568x2352.jpg 1568w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/gaspar-zaldo-fPg_lHRxaZA-unsplash-scaled.jpg 1707w" sizes="(max-width: 760px) 100vw, 760px" /><figcaption class="wp-element-caption">Pstrąg marmurkowy (S. marmoratus) zdjęcie: <a href="https://unsplash.com/@gasparzaldo?utm_source=unsplash&amp;utm_medium=referral&amp;utm_content=creditCopyText">gaspar zaldo</a> on <a href="https://unsplash.com/photos/fPg_lHRxaZA?utm_source=unsplash&amp;utm_medium=referral&amp;utm_content=creditCopyText">Unsplash</a></figcaption></figure>



Dodatkowo jeszcze gatunek S. ghigii jest przez niektórych autorów (1) uznawany jako kolejny włoski rodzimy gatunek występujący w bardzo nielicznych i rozdrobnionych populacjach tylko w południowo-zachodnich Alpach.



Wszystkie te gatunki są narażone na różne zagrożenia. S. carpio i S. fibreni są uważane za gatunki krytycznie zagrożone, podczas gdy S. cettii i S. marmoratus są klasyfikowane tylko jako gatunki zagrożone. Wszystkie wymienione gatunki znajdują się na krajowych i międzynarodowych czerwonych listach zagrożonych gatunków.



<figure class="wp-block-image size-large"><img decoding="async" loading="lazy" width="913" height="1140" src="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/Zrzut-ekranu-2023-03-20-o-12.30.50-913x1140.png" alt="" class="wp-image-1810" srcset="https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/Zrzut-ekranu-2023-03-20-o-12.30.50-913x1140.png 913w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/Zrzut-ekranu-2023-03-20-o-12.30.50-240x300.png 240w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/Zrzut-ekranu-2023-03-20-o-12.30.50-768x959.png 768w, https://panel.krainapstraga.pl/wp-content/uploads/2023/03/Zrzut-ekranu-2023-03-20-o-12.30.50.png 932w" sizes="(max-width: 913px) 100vw, 913px" /><figcaption class="wp-element-caption">Rozmieszczenie czterech rodzimych odmian włoskiego pstrąga potokowego. Obrazek pochodzi z książki pt: &#8220;Trout and Char of the World&#8221; (3).</figcaption></figure>



<h2 class="wp-block-heading">Inne gatunki i podgatunki</h2>



Innym dość popularnym gatunkiem pstrąga, występującym głównie na południu Włoch, Sycylii i Sardynii, jest Salmo macrostigma. Nazwa S. macrostigma była wcześniej używana w odniesieniu do wielu populacji również w innych częściach basenu Morza Śródziemnego, ale w ostatnich latach zostały one podzielone na odrębne podgatunki. Gatunek ten jest endemiczny dla wód północno-zachodniej Afryki. 



We włoskich rzekach występują również powszechnie nierodzime gatunki S.&nbsp;trutta&nbsp;(Linnaeus) czyli pstrąg potokowy, Oncorhynchus mykiss, czyli pstrąg tęczowy oraz Salvelinus fontinalis czyli pstrąg źródlany.



<h2 class="wp-block-heading">Hybrydy międzygatunkowe</h2>



W związku z tym, że we włoskich rzekach żyje jak widać spora ilość gatunków pstrągów zarówno tych endemicznych jak i zawiezionych z innych części świata, bardzo często zdarza się, że dochodzi do powstawania hybryd międzygatunkowych. Do takich krzyżówek dochodzi często między gatunkami S. trutta, S. macrostigma i S. marmoratus.



W pracy opublikowanej przez Splendiani A. i in. (2016)(2) przedstawione zostały dane dotyczące stopnia krzyżowania się pomiędzy różnymi gatunkami pstrągów, oraz określone zostały obszary o największej introgresji (krzyżowania się i przekazywaniu puli genetycznej pomiędzy gatunkami). W przypadku gatunków S. cettii i S. marmoratus głównym zagrożeniem jest krzyżowanie się z nierodzimym pstrągiem potokowym. Czyste gatunkowo pstrągi S. cettii występują w zaledwie w 20,0% wód Alp Zachodnich, 2,8% w Apeninach, 50,0% na Sardynii i 33,3% na Sycylii, natomiast w Alpach Wschodnich i Centralnych nie występują prawie wcale. Strumienie z nierodzimymi inwazyjnymi populacjami pstrąga potokowego są bardzo powszechne we Wschodnich (94,3%) i Środkowych (100%) Alpach. W Alpach Zachodnich jest to 60,0% wód, a rzadziej w Apeninach (59,2%) i na Sardynii (50,0%), natomiast najlepiej wygląda sytuacja na Sycylii gdzie nierodzime gatunki pstrągów są praktycznie niespotykane.



W przypadku S. marmoratus wszystkie populacje środkowoalpejskie podlegają introgresji, ale pierwotne populacje pozostają w Alpach Zachodnich (75%) i Wschodnich (100%).



Warto dodać, że obserwacje i badania potwierdziły, iż włoskie rodzime pstrągi są zwykle nieobecne lub rzadkie w rzekach o zmienionym reżimie przepływu, w ciekach uregulowanych i poprzedzielanych różnymi stopniami wodnymi i przeszkodami. Zarybienia pstrągiem potokowym z innych populacji zwiększa również prawdopodobieństwo krzyżowania się z nierodzimymi populacjami w takich zmienionych przez człowieka wodach. Myślę jednak, że powyższy wniosek nie dotyczy jedynie pstrągów żyjących na ziemi włoskiej, ale wszystkich pstrągów gdziekolwiek żyją i gdzie ich siedliska zostały poddane silnym przepianą wskutek antropopresji.



Literatura:



<ol>
<li>Polgar G., Laia M., Righi T., Volta P., 2022. „<a href="https://doi.org/10.3390/biology11040576">The Italian Alpine and&nbsp;Subalpine trouts: Taxonomy, Evolution, and Conservation</a>” , Biology,&nbsp;2022, 11(4), 576</li>



<li>Splendiani A., P. Ruggeri, M. Giovannotti, S. Pesaresi, G. Occhipinti, T. Fioravanti, M. Lorenzoni, P. Nisi Cerioni, and V. Caputo Barucchi. 2016. &#8220;Alien Brown Trout invasion of the Italian peninsula: the role of geological, climate and anthropogenic factors&#8221;. Biological Invasions 18:2029–2044.</li>



<li>Lobón-Cerviá J., Esteve M., Berrebi P., Duchi A., Lorenzoni M., Young K.A., 2019. &#8220;Trout and Char of the World: Trout and Char of Central and Southern Europe and Northern Africa (12)&#8220;.</li>
</ol>



Zdjęcie na górze: <a href="https://unsplash.com/@taylor_grote?utm_source=unsplash&amp;utm_medium=referral&amp;utm_content=creditCopyText">Taylor Grote</a> on <a href="https://unsplash.com/photos/hA9GQ9QzLt4?utm_source=unsplash&amp;utm_medium=referral&amp;utm_content=creditCopyText">Unsplash</a>

Kraina Pstrąga

Mariusz Duda

Poznaj rodzime gatunki włoskich pstrągów

Tagi: